Ħadd il-Palm - Sena Ċ
AQRA L-KELMA - Il-liturġija tal-Kelma
L-EWWEL QARI
Qari mill-Ktieb tal-Profeta Isaija (50:4-7)
Sidi l-Mulej tani lsien ta’ wieħed jitgħallem, biex nagħraf ngħin lill-għajjien b’xi kelma. Ta’ kull filgħodu jqajjimli lil widinti, biex nisma’ bħal wieħed jitgħallem. Sidi l-Mulej fetaħli widinti, u jiena ma webbistx rasi, ma rġajtx lura. Tajt dahri lil dawk li kienu jsawtuni, ħaddejja lil dawk li kienu jnittfuli lħiti; ma ħbejtx wiċċi mit-tagħjir u l-bżieq. Sidi l-Mulej jgħinni, għalhekk ma nitħawwadx; għalhekk għamilt wiċċi bħaż-żnied: jien naf li ma jkollix mniex nistħi.
Il-Kelma tal-Mulej. Irroddu ħajr lil Alla.
SALM RESPONSORJALI (Salm 21)
Rit: Alla tiegħi, Alla tieghi, għaliex tlaqtni?
Dawk kollha li jarawni jidħku bija,
jgħajbuni, iħarrku rashom u jgħidu:
«F’idejn il-Mulej intelaq; ħa jeħilsu hu!
Ħa jsalvah hu, la bih jitgħaxxaq!» Rit…
Qabda klieb daru għalija;
ġemgħa nies ħżiena rassewni.
Taqqbuli jdejja u riġlejja;
nista’ ngħodd għadmi kollu. Rit…
Ħwejġi jaqsmu bejniethom,
jaqtgħu x-xorti għal-libsa tiegħi.
Mulej, la titbegħidx minni;
qawwa tiegħi, fittex għinni! Rit…
Inxandar ismek lil ħuti;
infaħħrek f’nofs il-ġemgħa.
Faħħru l-Mulej, intom li tibżgħu minnu;
sebbħuh ilkoll, nisel Ġakobb!
ibżgħu minnu lkoll, ulied Israel! Rit…
IT-TIENI QARI
Qari mill-Ittra ta’ San Pawl Appostlu lill-Filippin (2:6-11)
Ġesù Kristu li għad li kellu n-natura ta’ Alla, ma qagħadx ifittex tiegħu li hu daqs Alla, iżda xejjen lilu nnifsu billi ħa n-natura ta’ lsir, sar jixbah lill-bnedmin, u deher minn barra bħala bniedem; ċekken lilu nnifsu, billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. Għalhekk Alla għollieh sas-smewwiet u żejnu bl-isem li hu fuq kull isem, biex fl-isem ta’ Ġesù – fis-sema, fl-art u f’qiegħ l-art – il-ħlejjaq kollha jinżlu għarkupptejhom, u kull ilsien jistqarr: «Ġesù Kristu hu l-Mulej,» għall-glorja ta’ Alla l-Missier.
Il-Kelma tal-Mulej. Irroddu ħajr lil Alla.
AKKLAMAZZJONI QABEL L-EVANĠELJU
Glorja u tifħir lilek, Kristu! (Fil 2: 8-9)
Minħabba fina Kristu obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. Għalhekk Alla għollieh sas-smewwiet, u żejnu bl-isem li hu fuq kull isem.
Glorja u tifħir lilek, Kristu!
L-EVANĠELJU
Qari mill-Evanġelju skont San Luqa (22:14-23:56)
Personaġġi: + = Ġesù; K = Kronista; S = Sinagoga; P = Poplu
+ Il-Passjoni ta’ Sidna Ġesù Kristu skont San Luqa
K: Meta sar il-ħin, Ġesù qagħad fuq il-mejda flimkien mal-appostli, u qalilhom:
+ «Kelli xewqa kbira li nagħmel din l-ikla tal-Għid magħkom qabel ma nbati! Għaliex, ngħidilkom, din l-ikla m’iniex sa nagħmilha iżjed sa ma tkun seħħet għalkollox fis-Saltna ta’ Alla.»
K: U qabad kalċi, radd il-ħajr u qal:
+ «Ħudu dan il-kalċi u aqsmuh bejnietkom. Għaliex, ngħidilkom, minn issa ’l quddiem ma nixrobx iżjed mill-frott tad-dielja sa ma tiġi s-Saltna ta’ Alla.»
K: Imbagħad ħa l-ħobż, radd il-ħajr, qasmu, newwilhulhom u qal:
+ «Dan hu ġismi li jingħata għalikom; agħmlu dan b’tifkira tiegħi.»
K: Hekk ukoll wara l-ikla ħa l-kalċi u qal:
+ «Dan il-kalċi huwa l-Patt il-Ġdid b’demmi, id-demm li jixxerred għalikom. Imma, araw, id dak li sa jittradini qiegħda miegħi fuq il-mejda. Għax tassew li Bin il-bniedem imur, kif hemm maqtugħ, imma ħażin għalih dak il-bniedem li jittradih!»
K: Huma għalhekk bdew jistaqsu lil xulxin min minnhom kien sa jagħmel dan. Inqalgħet ukoll kwistjoni bejniethom dwar min minnhom kellu jinżamm bħala l-akbar wieħed. Imma hu qalilhom:
+ «Fost il-pagani s-slaten jaħkmu fuq in-nies, u dawk li jħaddmu s-setgħa fuqhom isejħulhom benefatturi. Intom mhux hekk, imma l-akbar fostkom għandu jġib ruħu tal-iżgħar wieħed, u min hu fuq l-oħrajn iġib ruħu ta’ qaddej. Għax min hu l-akbar, dak li jkun fuq il-mejda, jew dak li jkun qiegħed jaqdi? Mhux dak li jkun fuq il-mejda? Imma jien qiegħed fostkom nagħmilha ta’ qaddej. Intom, imbagħad, intom dawk li żammejtu sħiħ miegħi fit-tiġrib kollu li ġie fuqi; u bħalma Missieri ħejja saltna għalija, hekk ukoll jiena nħejji għalikom, biex tieklu u tixorbu fuq il-mejda miegħi f’saltnati, u toqogħdu fuq tronijiet biex tagħmlu ħaqq mit-tnax-il tribù ta’ Israel.
Xmun! Xmun! Ara, ix-Xitan riedkom f’idejh biex jgħaddikom mill-għarbiel bħall-qamħ; imma jiena tlabt għalik, biex il-fidi tiegħek ma tiġix nieqsa. Inti mbagħad, meta terġa’ lura għas-sewwa, wettaq lil ħutek.»
K: Qallu Xmun:
S: «Mulej, jiena lest li miegħek niġi saħansitra l-ħabs, lest li nieħu l-mewt ukoll.»
K: Imma Ġesù qallu:
+ «Ngħidlek, Pietru, li llum, qabel ma jidden is-serduk, tkun ċħadt għal tliet darbiet li inti tafni.»
K: Imbagħad qalilhom:
+ «Naqsitkom xi ħaġa meta bgħattkom bla borża u bla ħorġa u bla qorq?»
K: Huma weġbuh:
P: «Ma naqasna xejn.»
K: Qalilhom Ġesù:
+ «Imma issa, min għandu borża jqis li jeħodha miegħu, u min għandu ħorġa wkoll; u min ma għandux sejf, ibigħ il-libsa ta’ fuqu u jixtri wieħed. Għaliex ngħidilkom, jeħtieġ li jseħħ fija dak li hemm miktub, jiġifieri: “Li kien magħdud mal-ħżiena.” Tabilħaqq, dak li hemm miktub fuqi jseħħ.»
K: Qalulu d-dixxipli:
P: «Mulej, ara, hawn żewġt isjuf hawnhekk.»
K: Qalilhom Ġesù:
+ «Biżżejjed!»
K: Imbagħad ħareġ u mar bħas-soltu fuq l-Għolja taż-Żebbuġ, u d-dixxipli wkoll marru miegħu. Kif wasal hemmhekk qalilhom:
+ «Itolbu li ma tidħlux fit-tiġrib.»
K: Imbagħad tbiegħed minnhom daqs tefgħa ta’ ġebla, u nxteħet għarkupptejh jitlob u jgħid:
+ «Missier, jekk inti trid, warrab minni dan il-kalċi! Iżda tkun magħmula r-rieda tiegħek, u mhux tiegħi.»
K: Deherlu anġlu mis-sema biex jagħmillu l-qalb, imma hu ħass dwejjaq tal-mewt fuqu u beda jitlob b’ħerqa akbar. L-għaraq sarlu bħal qtar tad-demm iċarċar sal-art. Imbagħad qam mit-talb, mar ħdejn id-dixxipli u sabhom reqdin minħabba s-swied ta’ qalb. U qalilhom:
+ «Kif! Irqadtu? Qumu u itolbu biex ma tidħlux fit-tiġrib!»
K: Kif kien għadu jitkellem, waslet ġemgħa nies. Quddiem kien hemm dak li jismu Ġuda, wieħed mit-Tnax, u dan resaq lejn Ġesù biex ibusu. Imma Ġesù qallu:
+ «Bewsa għażilt, Ġuda, biex tittradih lil Bin il-bniedem?»
K: Dawk ta’ madwaru, meta raw x’kien ġej, qalulu:
P: «Mulej, tridx nagħtu bis-sejf?»
K: U wieħed minnhom ta daqqa ta’ sejf lill-qaddej tal-qassis il-kbir u qatagħlu barra widintu l-leminija. Imma Ġesù qal:
+ «Ieqfu! Biżżejjed!»
K: U messlu widintu u fejqu. Imbagħad Ġesù qal lill-qassisin il-kbar, lill-uffiċjali tat-tempju u lix-xjuħ li ġew għalih:
+ «Qiskom ħriġtu għal xi ħalliel, armati bis-sjuf u l-bsaten! Meta kont inkun magħkom kuljum fit-tempju, ma meddejtux idejkom fuqi. Imma din hi s-siegħa tagħkom u s-setgħa tad-dlamijiet!»
K: Imbagħad qabdu lil Ġesù u ħaduh magħhom, u daħħluh fil-palazz tal-qassis il-kbir. Pietru baqa’ miexi warajhom mill-bogħod. Meta mbagħad qabbdu n-nar f’nofs il-bitħa u nxteħtu bilqiegħda madwaru, Pietru mar qagħad bilqiegħda f’nofshom. Imma kif kien hemm bilqiegħda maġenb in-nar, ratu waħda qaddejja, waħħlet għajnejha fuqu u qalet:
S: «Dan ukoll kien miegħu!»
K: Iżda hu ċaħad u qalilha:
S: «Mara, anqas biss nafu!»
K: Wara ftit rah xi ħaddieħor, u qallu:
S: «Int ukoll wieħed minnhom.»
K: Imma Pietru wieġbu:
S: «Le, sieħeb, m’iniex!»
K: Għaddiet xi siegħa u raġa’ kien hemm ieħor li beda jisħaq u jgħid:
S: «Iva, tassew, dan ukoll kien miegħu, għax dan ukoll mill-Galilija.»
K: Iżda Pietru qallu:
S: «Ma nafx x’inti tgħid, sieħeb.»
K: U minnufih, kif kien għadu jitkellem, is-serduk idden. U l-Mulej dar u ħares lejn Pietru; u Pietru ftakar fil-kelma li l-Mulej kien qallu: «Illum, qabel ma jidden is-serduk, inti tkun ġa ċħadtni tliet darbiet.» U ħareġ ’il barra jibki b’qalbu maqsuma.
L-irġiel li kienu qegħdin iżommu lil Ġesù bdew jgħadduh biż-żufjett u jsawtuh, u għattewlu wiċċu u bdew jistaqsuh u jgħidulu:
P: «Aqta’ min tahielek din id-daqqa!»
K: U qagħdu jgħajruh b’ħafna kliem ieħor. Meta sebaħ, iltaqgħet il-ġemgħa tax-xjuħ tal-poplu, il-qassisin il-kbar u l-kittieba, u ħadu lil Ġesù quddiem is-Sinedriju tagħhom. U qalulu:
P: «Jekk inti l-Messija, għidilna.»
K: Iżda hu weġibhom:
+ «Jekk ngħidilkom, ma temmnux; jekk nistaqsikom, ma tweġbux. Imma minn issa ’l quddiem Bin il-bniedem ikun bilqiegħda n-naħa tal-lemin ta’ Alla li jista’ kollox.»
K: U lkoll qalulu:
P: «Inti mela l-Iben ta’ Alla?»
K: Qalilhom Ġesù:
+ «Intom stess qegħdin tgħiduh; iva, jien.»
K: U huma qalu:
P: «Xi ħtieġa għandna iżjed ta’ xhieda? Għax smajnieha aħna minn fommu stess.»
K: Imbagħad qamet il-ġemgħa kollha u ħaduh għand Pilatu. U bdew jakkużawh u jgħidu:
P: «Aħna sibna li dan il-bniedem qiegħed ixewwex lill-ġens tagħna, li mhuwiex iħalli lil min iħallas it-taxxa lil Ċesari, u li qiegħed jgħid li hu l-Messija Sultan.»
K: Pilatu staqsieh u qallu:
S: «Inti s-sultan tal-Lhud?»
K: U hu wieġbu:
+ «Inti qiegħed tgħidu.»
K: Pilatu qal lill-qassisin il-kbar u lill-kotra tan-nies:
S: «Ebda ħtija ma nsib f’dan il-bniedem.»
K: Iżda huma baqgħu jinsistu u jgħidu:
P: «Qiegħed ixewwex lill-poplu, u jgħallem fil-Lhudija kollha, ibda mill-Galilija sa hawnhekk stess.»
K: Kif sama’ dan, Pilatu staqsa jekk dak ir-raġel kienx mill-Galilija, u meta sar jaf li hu kien min-naħa li kien jagħmel minnha Erodi, bagħtu quddiemu, għax f’dawk il-jiem Erodi wkoll kien Ġerusalemm. Erodi feraħ ħafna meta ra lil Ġesù, għax minn dak li kien sama’ fuqu kien ilu żmien jixtieq jarah, bit-tama li jara li jagħmel xi sinjal. U għamillu bosta mistoqsijiet, imma Ġesù ma wieġbu xejn. Il-qassisin il-kbar u l-kittieba, b’saħna kbira fuqhom, qagħdu jakkużawh. Imma Erodi, flimkien mas-suldati tiegħu, beda jżebilħu u jgħaddih biż-żufjett, libbsu libsa ta’ kulur ilellex u raġa’ bagħtu quddiem Pilatu. Issa Erodi u Pilatu fl-imgħoddi kellhom għal xulxin, imma dakinhar saru ħbieb.
Pilatu sejjaħ flimkien il-qassisin il-kbar, il-kapijiet, u l-poplu u qalilhom:
S: «Ġibtuli quddiemi lil dan il-bniedem bħala wieħed li qiegħed ixewwex lill-poplu. Ara, jiena stħarriġtu quddiemkom fuq l-akkużi li qegħdin iġġibu kontra tiegħu, u ma sibt ebda ħtija fih. U anqas Erodi ma sab, għax raġa’ bagħtu quddiemna. Qegħdin taraw, mela, li ma għamel xejn li ħaqqu l-mewt. Għalhekk nagħtih is-swat u nitilqu.»
K: Iżda huma qabdu jgħajtu lkoll f’daqqa:
P: «Agħtih il-mewt lil dan! Itilqilna ’l Barabba!»
K: Dan Barabba kienu tefgħuh il-ħabs minħabba rewwixta li kienet qamet fil-belt għax kien qatel. Pilatu, billi ried jitlaq lil Ġesù, għolla leħnu u raġa’ kellimhom; iżda huma qabdu jgħajtu aktar minnu u jgħidu:
P: «Sallbu! Sallbu!»
K: Għat-tielet darba qalilhom:
S: «Imma dan x’għamel ħażin? Ma sibt fih ebda ħtija li ħaqqha l-mewt. Mela nagħtih is-swat u nitilqu.»
K: Iżda huma b’ħafna għajjat baqgħu jinsistu u jitolbu li jkun imsallab, sakemm fl-aħħar għaddiet tagħhom. Għalhekk Pilatu qatagħha li jsir kif talbu huma. Telqilhom lil min talbu, jiġifieri lil dak li kien mitfugħ il-ħabs minħabba rewwixta u qtil, u lil Ġesù tahulhom bħalma xtaqu.
Huma u sejrin bih, qabdu wieħed, jismu Xmun, minn Ċireni, li kien ġej lura mir-raba’, u għabbewh bis-salib biex iġorru wara Ġesù. Kotra kbira ta’ nies kienet miexja warajh; fosthom kien hemm xi nisa li bdew iħabbtu fuq sidirhom u jibkuh. Imma Ġesù dar lejhom u qalilhom:
+ «Nisa ta’ Ġerusalemm, mhux lili ibku, iżda ibku lilkom infuskom u lil uliedkom. Għax, araw, għad jiġi żmien meta jgħidu: “Hienja dik li ma għandhiex tfal, hieni l-ġuf li qatt ma wiled u s-sider li qatt ma redda’!” Imbagħad jibdew jgħidu lill-muntanji: “Aqgħu fuqna!”, u lill-għoljiet: “Ordmuna!” Għax jekk dan kollu qegħdin jagħmluh liz-zokk meta għadu aħdar, mela xi jsir minnu meta jinxef?»
K: Kien hemm ukoll tnejn oħra, żewġt irġiel ħatja, li ħaduhom għall-mewt miegħu. Meta waslu fil-post jgħidulu l-Qorriegħa, sallbuhom hemm, lilu u lill-ħatja, wieħed fuq il-lemin tiegħu u l-ieħor fuq ix-xellug. U Ġesù qal:
+ «Missier, aħfrilhom, għax ma jafux x’inhuma jagħmlu.»
K: Imbagħad tellgħu x-xorti u qassmu ħwejġu bejniethom. Il-poplu waqaf hemm, iħares, waqt li l-kapijiet bdew jiddieħku b’Ġesù u jgħidu:
P: «Salva lil oħrajn; ħa jsalva lilu nnifsu jekk dan hu l-Messija, il-Maħtur ta’ Alla!»
K: Is-suldati wkoll bdew jgħadduh biż-żmien; u resqu lejh, newlulu nbid qares u qalulu:
P: «Jekk inti s-sultan tal-Lhud salva lilek innifsek!»
K: Fuq rasu kien hemm ukoll kitba li kienet tgħid: «Dan huwa s-sultan tal-Lhud.» Wieħed mill-ħatjin li kienu msallbin miegħu beda jgħajru u jgħidlu:
S: «Int m’intix il-Messija? Salva lilek innifsek u lilna.»
K: Imma qabeż l-ieħor, ċanfru u qallu:
S: «Anqas minn Alla int ma tibża’, int li qiegħed taħt l-istess kundanna? Tagħna hija ġusta, tassew, għax qegħdin nieħdu li ħaqqna ta’ kulma għamilna; imma dan ma għamel xejn ħażin.»
K: Imbagħad qal:
S: «Ġesù, ftakar fija meta tidħol fis-Saltna tiegħek.»
K: U Ġesù wieġbu:
+ «Tassew ngħidlek, illum tkun fil-Ġenna miegħi.»
K: Għall-ħabta tas-sitt siegħa waqgħet dalma kbira fuq il-pajjiż kollu sad-disa’ siegħa, għax ix-xemx iddallmet. Il-velu tas-santwarju ċċarrat min-nofs. Imbagħad Ġesù għajjat għajta kbira u qal:
+ «Missier, f’idejk jien nerħi ruħi.»
K: U kif qal hekk, ħarġet ruħu.
(Hawnhekk kulħadd jinżel għarkopptejh u jinżamm is-skiet għal ftit ħin.)
K: Iċ-ċenturjun, meta ra x’ġara, beda jfaħħar lil Alla u jgħid:
S: «Tassew li dan bniedem ġust!»
K: U n-nies kollha li kienu nġabru hemm biex jaraw, meta raw dawn il-ġrajja, reġgħu lura jħabbtu fuq sidirhom. Dawk kollha li kienu jafuh qagħdu jaraw kollox mill-bogħod; hekk ukoll xi nisa li kienu ġew warajh sa minn meta kien għadu fil-Galilija.
U kien hemm wieħed jismu Ġużeppi, membru tal-Kunsill, imma raġel tajjeb u ġust, li ma kienx qabel mal-membri l-oħra f’dak li riedu u f’dak li għamlu. Kien minn Arimatija, belt tal-Lhudija, u kien jistenna s-Saltna ta’ Alla. Dan mar għand Pilatu u talbu l-ġisem ta’ Ġesù; niżżlu mis-salib, keffnu f’liżar, u qiegħdu f’qabar maqtugħ fil-blat, li fih kien għadu ma tqiegħed ħadd. Dakinhar kien Jum it-Tħejjija, u s-Sibt kien għoddu beda. In-nisa, li kienu ġew mill-Galilija ma’ Ġesù marru wara Ġużeppi u raw il-qabar u kif kienu qiegħdu l-katavru; imbagħad reġgħu lura u ħejjew il-fwejjaħ u l-mirra. Is-Sibt għaddewh fil-mistrieħ, skont il-preċett tal-Liġi.
Il-Kelma tal-Mulej. Tifħir lilek Kristu.
IFHEM IL-KELMA - Kummenti dwar il-qari
GĦIX IL-KELMA - Il-Kalendarju Liturġiku tal-ġimgħa
It-tieni ġimgħa tas-salterju.
■ It-Tnejn 11 ta’ April: Ferja tal-Ġimgħa Mqaddsa. Qari: Isaija 42:1-7; Salm 26:1-3.13-14; Ġwanni 12:1-11.
■ It-Tlieta 12 ta’ April: Ferja tal-Ġimgħa Mqaddsa. Qari: Isaija 49:1-6; Salm 70:1-6.15.17; Ġwanni 13: 21-33.36-38.
■ L-Erbgħa 13 ta’ April: Ferja tal-Ġimgħa Mqaddsa. Qari: Isaija 50:4-9; Salm 68:8-10.21-22.31.33-34; Mattew 26:14-25.
■ Il-Ħamis 14 ta’ April: Ħamis ix-Xirka. Quddiesa tal-Griżma Qari: Isaija 61:1-3.6.8-9; Salm 88: 21-22.25-27; Apokalissi 1.5-8; Luqa 4:16-21. Tifkira Solenni tal-Ikla tal-Mulej Qari: Eżodu 12:1-8.11-14; Salm 115:12-13.15-18; 1Korintin 11:23-26; Ġwanni 13:1-15.
■ Il-Ġimgħa 15 ta’ April: Tifkira Solenni tal-Passjoni tal-Mulej. Qari: Isaija 52:13-53,12; Salm 30:2.6.12-13.15-17.25; Lhud 4:14-16; 5: 7-9; Ġwanni 18:1-19: 42.
■ Is-Sibt 16 ta’ April: Is-Sibt Qaddis tal-Għid. Qari: Quddiesa tal-Vġili Ġenesi 1:1-2, 2; Salm 103:1-2.5-6.10.12.14.24.30.35; jew Salm 32: 4-7.12-13.20-22; Ġenesi 22:1-18; Salm 15:5.8-11; Eżodu 14:15-15:1; Salm: Eżodu 15:1-6.17-18; Isaija 54:5-14; Salm 29:2.4-6.11-13; Isaija 55:1-11; Salm: Isaija 12:2-6; Baruk 3:9-15.32-4: 4; Salm 18:8-11; Eżekjel 36:16-28; Salm 41:3.5; 42: 3-4; jew jekk tiġi ċċelebrata magħmudija Salm 50:12-15.18-19; Rumani 6:3-11; Salm 117:1-2.16-17.22-23; Luqa 24:1-12.
Il-kulur ħdejn id-data jindika l-kulur liturġiku tal-ġurnata.